حرف شنوی کودک
پرسیدن به جای گفتن
پدرها و مادرها شکایت می کنند که:
هر چه به بچه ها می گویی، انگار از يك گوش می گیرند و از گوش دیگر بیرون میکنند.
از بس، مثل صفحه خط افتاده حرفهایم را تکرار کرده ام، خسته شده ام.
هرچه به بچه ها بگویی و هر قدر تکرار کنی، انگار نه انگار که حرفی زده ای. هیچ اثری ندارد.
اما معلوم نیست چه کسی گفته باید برای گفتن هر مطلبی به بچه ها دلیل آورد. مشکل اینجاست که کار اغلب والدین این شده که حرف بزنند و بچه ها گوش بدهند.با این روش کودك هرگز استدلال منطقی را نمی آموزد. مشکل این جاست که اغلب پدرها و مادرها خیال می کنند، منطق آرایی و استدلال تنها وظیفه آنهاست.
اما چگونه می توانیم به فرزندان خود منطق و استدلال را بیاموزیم؟ جواب این است که با طرح سئوال. روش ساده ای است. بجای آنکه مرتب دلیل بیاورید و حرف بزنید، از آنها سئوال کنید و بگذارید آنها فکر کنند و در پی دلیل و علت بگردند.
با طرح سوالاتی مثل:
اگر به این کار ادامه دهی چه اتفاقیخواهد افتاد؟
اگر دیگران با تو این رفتار را بکنند چه حالی پیدا میکنی؟
به نظر تو من چه فکر میکنم؟
یه حالی پیدا می کنی؟
می توانیم با جلب توجه بچه ها، چرخهای استدلال و منها آنها به حرکت درآوریم. خاصیت سئوال این است که کودک را به فکر کردن تشویق میکند.
البته، طرح سئوال هرگز به مفهوم این نیست که پدر ومادرنظرات خود را با فرزندانشان در میان بگذارند.
با پرسشهای حساب شده، بچه ها را از رفتارشان آگاه کنید:
می توانید به كمك سئوال، بچه ها را از رفتارشان آگاه کنید. گاه سوال ساده ای مثل چکار داری میکنی؟کافیست تا کودک را از کاری که نباید بکند آگاه کرده و او را به انجام کاری که شما میخواهید سوق دهد.
پدر: «چه کار داری میکنی؟»
کودک: «کتاب را پاره می کنم.»
مادر ؛ «چه کار داری میکنی؟
روی مبل جست خیز می کنم »
اگر چه میکنی؟ اثر نکرد، می توانید در ادامه ی سوال بپرسید که << چه کار باید بکنی>>
مادر: چه کار داری میکنی؟
کودک: داستان میخوانم.
مادر: چه باید بکنی؟
کودک: باید بخوابم.
با طرح سئوال كودك را به یادآوری مقررات ترغیب کنید:
میتوانیدباروش پرسش بجای گفتن، کودک را در یادآوری و رعایت مقررات کمک کنید. فرض کنید که کودك چهار ساله شما قبل خوردن غذا، به آشپزخانه می آید و نان شیرینی می خواهد . چگونه با او برخورد می کنید؟
خیلی ساده، می توانید بگویید: «نمی شود. وقت صرف شام است.»
اما اگر كودك بر حرفش ایستاد که «من نان شیرینی میخواهم . » ، چه می توانید بکنید؟
شما هم می توانید حرف خودتان را تکرار کرده بگویید که خوردن شیرینی قبل از شام ممنوع است. ممکن است با این سیاست اعتراض او را برانگیخته و غرولندش را بلند کنید. اینکه چه کسی برنده می شود، بستگی به استقامت و پایداری شما و فرزندتان دارد. بهر صورت یا برنده می شوید و حرفتان را به کرسی می نشانید و یا اینکه تسلیم شده، نان شیرینی درخواستی را به او می دهید. اگر سماجت کنید، ممکن است سر و صدایش را بلند تر کنید و اگر تسلیم شوید، احتمالا در شبهای بعد، درست قبل از صرف شام با تکرار تقاضای او رو برو خواهید شد.
آیا راه دیگری وجود ندارد؟ آیا جز سماجت و تحمیل خواسته ها راهی نیست؟بجای آنکه با كودك از مقررات حرف بن شیوه طرح سوال با او برخورد کنید.
مادر: «مقررات خوردن نان شیرینی قبل از شام چه بود؟
کودك: «خوردن نان شیر ینی قبل از شام ممنوع است. اما من می خواهم »
مادر: «کی می توانی نان شیرینی بخوری؟»
كودك: «بعد از شام. اما من حالا می خواهم .»
مادر: «گفتی مقررات خوردن نان شیرینی قبل از شام چه بود؟
کودك: «خیلی خوب، نمی خواهم »
با سئوال کردن مجبور به تحمیل مقررات نیستید. خود بچه ها به این مقررات می رسند و در نتیجه جنبه شخصی قضیه از بین می رود. حالا، این شما نیستید که آماج حمله قرار می گیرید، تقصیر شما نیست. این قانون است که می گوید: «خوردن نان شیرینی قبل از شام ممنوع است
با کمی دقت می بینید که روش طرح سئوال، در بسیاری از موضوعات روزمرہ زندگی کاربرد دارد. مثلا:
١- مادر : مقررات جمع آوری اسباب بازیها، وقتی دوستانت اینجا هستند، چه بود؟ »
كودك: «قبل از رفتن آنها، باید باهم اسباب بازیها را سر جایشان بگذاریم
۲۔ مادر: «مقررات توپ بازی چیست؟
كودك: «توپ بازی داخل اتاق ممنوع است.»
٣- پدر : جريمه كتك زدن چیست؟
كودك: «پانزده دقیقه نشستن روی صندلی.»
گاه سئوال نشان میدهد که کودک، آنطور که باید و شاید از مقررات آگاه نیست. در اینصورت وظیفه ماست که مقررات انضباطی را به او آموزش دهیم. برای رسیدن به این هدف سه مرحله زیر توصیه میشود.
١- مقررات را بیان کنید.
2- از کودک بخواهید مقررات را تکرار کند.
3- از او بخواهید که مقررات را در عمل به اجرا بگذارد تا بفهمید که آیا مقررات را درک کرده است یا نه.
کودک: «مامان، من می خواهم برنامه بچه ها را تماشا کنم اما علی مرتب کانال را عوض می کند.
مادر: مقررات اختلاف بر سر تماشای تلویزیون چه بود؟
کودک: «یادم نیست… مثل اینکه قرار بود با هم کنار بیاییم.»
مادر: یادت نیست دفعه قبل چه قراری گذاشتیم؟ قرار گذاشتیم که تلویزیون را خاموش کنید و مادام که بر سر تماشای برنامه به توافق نرسیده اید کسی حق روشن کردن تلویزیون را نداشته باشد. خوب بگو ببینم قرارمان چه بود؟»
کودک: «می دانم. می دانم.»
مادر: «این بار که فراموش کردی: قرار بود چه کنید؟»
کودک (در حالی که آه بلندی می کشد): «اگر بر سر تماشای تلویزیون اختلافی پیش آمد، تلویزیون را خاموش کنیم و مادام که بر سر تماشای برنامه به توافق نرسیده ایم آنرا روشن نکنیم.»
مادر: « بسیار خوب، پس حالا چه باید بکنید؟»
کودک : «باید تلویزیون را خاموش کنیم و در باره انتخاب برنامه به توافق برسیم.»
چگونه سئوال کنیم؟
طرز سئوال مسئله بسیار مهمی است. حتی ما بزرگترها هم با توجه به طرز و شکل سئوال واکنش نشان میدهیم. جمله پرسشی «چکار داری می کنی» را به انواع مختلفی می توانیم به زبان آوریم که مسلما بر حسب مورد، واکنشهای متفاوتی را به دنبال خواهد داشت.
سوالات فراتر از نفع شخصی
جلب هکاری، لزوما و همیشه نباید علایق شخصی کودک را به همراه داشته باشد. اگر قرار باشد که کودک در مرحله رشد فکری قدمی فراتر بگذارد، باید فرصت داشته باشد که بدون فکر کردن که << برای من چه فایده ای دارد؟>> رفتار درستی بروز دهد.
پدری در ترافيك شلوغ در حال رانندگی بود، بچه ها در عقب اتومبیل قیل و قالی به راه انداخته بودند، اغلب پدرها و مادرها در چنین مواقعی فریادشان به هوا می رود که چقدر سر و صدا مي کنيد، همین طوری هم نمی توانم حواسم را جمع کنم شد مثل بچه آدم بنشینید وحرف بزنید؟
اما، پدر مورد اشاره ، بجای این توپ و تشر راه دیگری برگزید:
پدر: ببینم بچه ها، اگر گفتید چگونه می توانید به من کمک کنید؟
بچه ها: از سر و کول هم بالا نرویم.
پدر: بله همینطور است؟ متشکرم.
در اصل، پدر فراتر از علائق شخصی، از فرزندانش خواست که رعایت حال او را هم بکنند.»
آنچه هم اکنون می خوانید، نمونه های دیگری است که نشان میدهد چگونه به کمک یک سوال ساده می توانید توجه بچه ها را به خواسته های دیگران جلب کنید.
صحنه: به اتفاق سایر افراد خانواده عازم سفر هستید، تا ايام مرخصی را جایی بگذرانید. به نخستین هتلی که می روید بچه ها بر سر انتخاب محل خواب جر و بحث می کنند.
سوال: «برای اینکه مسافرت بیشتر خوش بگذرد، شما بچه ها چه کمکی می توانید بکنید؟
صحنه: دختر ۸ ساله شما، بجای اینکه برای رفتن به مدرسه حاضر شود، بیهوده وقت گذرانی میکند
سئوال: بجای وقت گذرانی چه باید بکنی؟»
صحنه : سر میز شام، بچه ها بهم بدو بیراه می گویند.
سئوال: «برای اینکه از شام بیشتر لذت ببریم چه می توانید بکنید؟»
با سئوال زمینه ای فراهم کنید تا بچه ها به نتایج رفتارشان فکر کنند، سئوال می تواند با کمک به رشد اخلاقی بچه ها، آنها را از نتایج رفتارشان مطلع کند.
مرکز مشاوره دیدار 02188893258
www.clinicdeedar.com
http://t.me/clinicdeedar
